صنعت هوانوردی و کشتیرانی با مهم ترین مشکلی که مواجه هستند، ایجاد اختلال و جعل سیگنال های GPS است. حملاتی از این دسته می تواند زیرساخت های حیاتی، شبکه های ارتباطی و غیره را تحت تاثیر قرار دهد.
امروز فناوری موقعیت مکانی جهانی GPS نقش مهمی در زندگی امروزی ایفا می کند. از ناوبری و نقشه برداری گرفته تا عملیات نظامی همه و همه به این تکنولوژی وابسته هستند. حتما این جمله را شنیده اید: وابستگی زیاد آسیب زا خواهد بود. به بیان ساده تر، وابستگی زیاد به هر تکنولوژی می تواند خطرات زیادی با خود به همراه داشته باشد.
اختلال در سرویس های GPS از کریسمس 2024 بیشتر شد. هواپیماها و کشتی هایی که در جنوب سوئد و لهستان حرکت می کردند، به علت تداخل سیگنال های امواج رادیویی ارتباط خود را با مرکز کنترل از دست دادند. از آن زمان تا کنون حملات علیه سیستم GPS در کشورهای منطقه دریای بالتیک مانند آلمان، فنلاند، استونی، لتونی و لیتوانی شدت بیشتری پیدا کرد.
ده‌ها هزار هواپیما که ماه‌های اخیر بر فراز آسمان این مناطق پرواز می‌کردند، به علت حملات گسترده پارازیت که می‌تواند GPS را از کار بیندازد با مشکلاتی در سیستم‌های ناوبری مواجه شده اند. با افزایش حملات، انگشت اتهام به سمت روسیه نشانه رفت. اما از بین تمام کشورها، فقط روسیه؟! محققان منبع اصلی این اختلال را در مناطقی از روسیه مانند کالینینگراد ردیابی کردند. این سیگنال های تداخل در یکی از حملات توانست سیگنال های GPS را به مدت 47 ساعت از کار بیندازد. جدیدترین حمله، مربوط به فنلاند می شود. شرکت هواپیمایی فنلاند بعد از غیرفعال شدن سیستم موقعیت یابی که باعث تغییر مسیر هواپیماهای آنها هنگام فرود به فرودگاه استونی شد تا یک ماه همه پروازهای خود را به فرودگاه تارتو استونی لغو کرد.
اختلال سرویس‌های GPS در منطقه‌ی دریای بالتیک که اوایل سال ۲۰۲۲ کشف شد، تنها بخش کوچکی از ماجراست. در سال‌های اخیر، حملات علیه سیگنال‌های GPS و سیستم‌های گسترده‌تر ناوبری ماهواره‌ای که به عنوان GNSS شناخته می‌شوند (شامل سیستم ناوبری ماهواره‌ای اروپا، چین و روسیه) به سرعت افزایش یافته است. حمله به سیستم GPS از دوطریق امکانپذیر است: «پارازیت انداختن» که منجر به قطع سیگنال می‌شود و یا «جعل سیگنال» که باعث می‌شود موقعیت مکانی هواپیما و کشتی‌ها روی نقشه به درستی نمایش داده نشود. علاوه بر منطقه‌ی بالتیک، مناطق جنگی اطراف اوکراین و خاورمیانه نیز با افزایش چشمگیر اختلالات GPS مواجه شدند. دولت‌ها، کارشناسان امنیت مخابرات و خطوط هوایی، مدام در رابطه با این اختلالات و احتمال وقوع فجایع بزرگتر هشدار می‌دهند. وزرای خارجه‌ی استونی، لتونی و لیتوانی، این هفته روسیه را مسئول مشکلات GPS در منطقه‌ی بالتیک دانستند و تأکید کردند که این تهدید باید جدی گرفته شود.
جیمی آدامسون، مدیر روابط عمومی نیروی دریایی سوئد گفت: « سیگنال های تداخلی یک نوعی از جنگ الکترونیک به حساب می آیند که هدف آن، ایجاد آشوب و نا امنی است. چیزی که باعث افزایش این نگرانی ها می شود، تحت تاثیر قرار گرفتن صنایع غیرنظامی مانند صنایع حمل و نقل دریایی و هوانوردی است. این اختلالات، می تواند فاجعه زیست‌محیطی به بار بیاورد. احتمال دارد کشتی‌ها و هواپیماها عبور و مرور خود را در این منطقه متوقف کنند و در نتیجه تجارت جهانی تحت تأثیر قرار گیرد.»
جو واگنر، سخنگوی دفتر فدرال امنیت اطلاعات آلمان گفت: «باید منتظر افزایش حملات پارازیت بر روی سیستم GPS باشیم. البته راهکارهای فنی برای کاهش پیامدهای منفی این حملات وجود دارد.» مقامات فنلاند نیز از افزایش اختلالات در حمل و نقل هوایی در داخل و اطراف کشور خبر داده‌اند. سخنگوی سازمان جهانی مخابرات، یکی از آژانس‌های سازمان ملل متحد گفت که تعداد حوادث پارازیت‌اندازی و جعل سیگنال در چهار سال گذشته به طور قابل توجهی افزایش یافته است. طبق قوانین این اتحادیه، ایجاد تداخل بر روی سیگنال‌های رادیویی ممنوع است.
افزایش حملات علیه سیستم GPS
حملات علیه GPS و سیستم‌های گسترده‌تر ناوبری ماهواره‌ای (GNSS) به دو صورت انجام می‌شوند:
• پارازیت انداختن: در این حمله سیگنال‌های رادیویی GPS را تحت‌الشعاع قرار می دهد و سیستم‌ها را غیرقابل استفاده کند.
• جعل سیگنال (Spoofing): در این نوع حمله، سیگنال اصلی با یک سیگنال موقعیت مکانی جدید جایگزین می‌شود. برای مثال، کشتی‌های جعلی می‌توانند روی نقشه به گونه‌ای نمایش داده شوند که انگار در بندرگاه های داخلی لنگر انداخته اند.
آمار حمله هر دو نوع تداخل رو به بالاست. این اختلالات بیشتر هواپیماهایی را که در ارتفاع بالا پرواز می‌کنند و کشتی‌هایی که در آب‌های آزاد قرار دارند، تحت تأثیر قرار می‌دهد و تأثیری بر تلفن‌های همراه شخصی یا سایر سیستم‌هایی که به GPS متکی هستند، نمی‌گذارد. بر اساس گزارش‌ها و داده‌های سرویس ردیابی GPSJam، در منطقه‌ی دریای بالتیک، بین آگوست ۲۰۲۳ تا مارس امسال، ۴۶,۰۰۰ هواپیما نشانه‌هایی از پارازیت‌اندازی را گزارش کرده‌اند. بنا به گفته‌ی بنوآ فیگو، پژوهشگر دانشگاه علوم کاربردی زوریخ که نقشه‌ی آنلاین جعل سیگنال GPS را مدیریت می‌کند، از ابتدای امسال، ۴۴,۰۰۰ مورد حمله جعل سیگنال نسبت به سال گذشته ثبت شده است.
در اوایل آوریل 2024، موقعیت مکانی بیش از ۱۵,۰۰۰ هواپیما به گونه‌ای جعل شده بود که آنها را در فرودگاه بیروت نشان دهد. علاوه براین؛ موقعیت بیش از ۱۰,۰۰۰ هواپیما به فرودگاه قاهره و بیش از ۲,۰۰۰ هواپیما به شهر یاروسلاول در روسیه جعل شده بود. تحلیل جداگانه‌ای که شرکت اطلاعات مکانی ژئولکت ، نشان می‌دهد که در تاریخ 16 آوریل موقعیت 55 فروند هواپیما به طور عمدی جعل شده بود تا موقعیت آنها را در فرودگاه بین المللی سیمفروپل در کریمه اوکراین، در حال فرود نشان بدهد.
زک کلمنتس، دستیار پژوهشی فارغ‌التحصیل در دانشگاه تگزاس گفت: « بزرگترین تغییر در طول شش ماه گذشته، میزان جعل سیگنالی است که در حال وقوع است. برای اولین بار، ما شاهد اختلالات گسترده در صنعت هوانوردی غیرنظامی هستیم به خصوص در شرق مدیترانه، بالتیک و خاورمیانه. سال‌های گذشته گزارش‌هایی که در مورد جعل سیگنال می شد بیشتر مربوط به کشتی های دریایی بود. به نظر می‌رسد جعل سیگنال از سه محل مختلف صورت گرفت که ردپای همه آنها به روسیه برمی‌گردد. »
مارکوس جانسون، تحلیلگر اطلاعات منبع باز محل پارازیت‌اندازی حمله‌ای که هفته اخیر خطوط هوایی فنلاند را تحت تأثیر قرار داد، را در کالینینگراد و سایر نقاط روسیه ردیابی کرد. روسیه سابقه‌ی طولانی در حمله به سیگنال‌های GPS در داخل مرزهای خود و حتی در سطح بین‌المللی دارد. سخنگوی یوروکانترول می‌گوید هواپیماها می‌توانند بدون سیستم GNSS به صورت ایمن پرواز کنند، اما تداخل بار کاری بیشتری را بر دوش خلبانان و کنترل ترافیک هوایی می‌گذارد. سازمان هواپیمایی انگلستان در این ماه اعلام کرد که از دست دادن GNSS می‌تواند منجر به مشکلات ناوبری و هشدارهای اشتباه اضطراری هنگام فرود هواپیما به زمین شود.