آیا تا به حال به اختلال جت لگ(اختلال ساعت بیولوژیک بدن) دچار شده اید؟! یا در بهار و تابستان زمانی که ساعت ما یک ساعت به جلو می رود یا در زمستان یک ساعت به عقب باز می گردد، دچار مشکل شده اید؟!

این‌ها نمونه‌هایی از اثرات چیزی هستند که محققان به آن ساعت بیولوژیکی یا ریتم شبانه‌روزی می‌گویند. ما این اثرات را احساس می‌کنیم. «پیس میکر اصلی» یا ضربان ساز قلب، واکنش بدن شما را در طول شبانه روز تنظیم می‌کند.

طبق گزارش های فن تک و به نقل از محققان دانشگاه A&M تگزاس، این «ساعت» از حدود 20000 نورون در غده هیپوتالاموس تشکیل شده است. این ناحیه در نزدیکی مرکز مغز قرار دارد و عملکردهای غیر ارادی بدن شما مانند تنفس و فشار خون را تنظیم می کند. تنها انسان‌ها نیستند که ساعت بیولوژیک دارند: همه مهره داران، پستانداران، پرندگان، خزندگان، دوزیستان، ماهی‌ها، گیاهان، قارچ‌ها و باکتری‌ها دارای ریتم شبانه روزی هستند. ساعت‌های بیولوژیکی، علت فعالیت زیاد گربه‌ها در هنگام سپیده دم و غروب می باشد. تا به حال فکر کردید، چرا گل‌ها در زمان‌های خاصی از روز شکوفه می دهند.

ریتم شبانه روزی در سلامتی و تندرستی ما نقش بسیار مهمی دارد. آنها واکنش فیزیکی، ذهنی و رفتاری بدن ما را در هر چرخه 24 ساعته شبانه روز نسبت به نشانه های محیطی مانند نور و غذا کنترل می کنند. به همین دلیل است که حملات قلبی و سکته بیشتر در اوایل صبح رخ می دهد. مشاهده شده است موش هایی که، ساعت بیولوژیکی خود را از دست می دهند سریعتر نسبت به بقیه همنوعان خود پیر می شوند و طول عمر کمتری هم دارند. افرادی که ساعت بیولوژیک آن‌ها دچار جهش می شود، الگوهای خواب غیرطبیعی دارند. ناهماهنگی مزمن ریتم شبانه روزی شما به دلیل عوامل خارجی؛ می تواند منجر به طیف گسترده ای از اختلالات جسمی و روانی مانند چاقی، دیابت نوع 2، سرطان و بیماری های قلبی عروقی شود. به عنوان نمونه، کارگری که باید در شیفت شب کار کند و تمام ساعت بیدار بماند.

محققان قصد دارند در این مطالعه به بررسی نحوه تاثیر چرخه روز و شب بر بدن بپردازند تا بتوانند، راه حل هایی را برای استفاده بهتر از این ریتم شبانه روزی بدن، پیدا کنند.

اثرات ساعت بیولوژیکی در سلامتی
ساعت بیولوژیکی در تنظیم چرخه های خواب و بیداری، نوسانات فشار خون و دمای بدن تأثیر می گذارد. این کار را در درجه اول با همگام سازی سیستم غدد درون ریز ما با چرخه‌های تاریک نور محیطی انجام می دهد. سپس هورمون های خاصی در مقادیر معین و در زمان های خاصی از روز ترشح می شوند.

به عنوان مثال غده صنوبری در مغز، هورمون ملاتونین که به تنظیم خواب در محیط های تاریک کمک می کند، تولید می کند. پزشکان توصیه می کنند قبل از خواب نور آبی مصنوعی دستگاه های الکترونیکی را کاهش دهید زیرا، می تواند ترشح ملاتونین و کیفیت خواب را مختل کند.

ریتم شبانه روزی بر متابولیسم بدن ما نیز تأثیر می گذارد. خواب ما می تواند ترشح هورمون لپتین که مسئول کنترل اشتهاست، را کنترل کند. سطح لپتین شما در طول روز بر اساس ریتمی که ساعت شبانه روزی شما تعیین می کند، در نوسان است. خواب ناکافی یا نامنظم می تواند تولید لپتین را مختل کرده و ما را گرسنه تر کند. در نهایت، می تواند منجر به افزایش وزن ما شود.

در سال های اخیر، دانشمندان راه‌های زیادی را کشف کرده اند که ساعت شبانه روزی از طریق آن‌ها، می تواند در سلامت ما تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، در حال حاضر تحقیقاتی انجام شده است که نشان می‌دهد خوردن در ساعات معینی از روز، می‌تواند از چاقی و بیماری‌های متابولیک پیشگیری کند. افسردگی و سایر اختلالات خلقی نیز ممکن است با کنترل شبانه روزی ناکارآمد مرتبط باشد. این اختلالات می تواند در نهایت منجر در نحوه تفسیر ژن های ما تغییراتی ایجاد کند.

دارویی که در طول روز مصرف می‌کنید، می‌تواند بر عملکرد آن و شدت عوارض جانبی تأثیر بگذارد. به همین ترتیب، ساعت بیولوژیکی شما یک هدف بالقوه برای شیمی درمانی بیماری سرطان و درمان‌های ضد چاقی است. در آخر، حتی شخصیت ما ممکن است بر اساس همین ساعت داخلی بدن، شکل بگیرد.

بیشترین بهره را از ورزش ببرید
ساعت‌های شبانه‌روزی نقش بالقوه ای در به حداکثر رساندن فواید ورزش ایفا می کنند. برای بررسی این موضوع، محققان نمونه‌های خون و بافت مغز، قلب، ماهیچه‌ها، کبد و چربی موش‌هایی که قبل از صبحانه در اوایل صبح یا بعد از شام در اواخر عصر ورزش می‌کردند، جمع‌آوری کردند. آن‌ها از ابزاری به نام طیف‌سنج جرمی برای تشخیص تقریباً 600 تا 900 مولکول هر اندام استفاده کردند. این متابولیت‌ها به‌عنوان عکس‌های فوری از واکنش موش‌ها به ورزش در زمان‌های مشخصی از روز گرفته شده اند.

محققان از این عکس‌های فوری برای تهیه اطلس متابولیسم ورزش استفاده کردند. آن‌ها نحوه عملکرد هر یک از اندام های بدن موش را در زمان ورزش صبح گاهی یا عصرگاهی مورد بررسی قرار دادند.
آن ها با استفاده از این اطلس، متوجه شدند صبح ها ورزش بر نحوه مصرف انرژی اندام‌های مختلف تاثیر بیشتری خواهد گذاشت. به عنوان مثال، ورزش صبحگاهی، سطح گلوکز خون را بیشتر از زمان عصر کاهش می دهد. با این حال، ورزش در اواخر عصر به موش‌ها این امکان را می دهد که از انرژی ذخیره شده در وعده های غذایی خود، برای افزایش استقامت استفاده کنند.
البته موش‌ها و انسان ها با وجود تمام شباهت‌ها، تفاوت‌های زیادی نیز دارند. به عنوان مثال، موش‌ها شب‌ها نسبت به روز فعال‌تر هستند. با این حال، محققان معتقدند که این یافته‌ها می تواند به دانشمندان درک بهتری از تأثیر ورزش بر سلامتی بدن ارائه دهد. علاوه بر این، می توان ساعت ورزش روزانه خود را طبق آن برنامه ریزی کرد.

با ساعت بیولوژیکی خود کنار بیایید
محققان عقیده دارند که حوزه کرنوبیولوژی در حال رشد است و در این زمینه تحقیقات بیشتری صورت خواهد گرفت. بنابراین، در آینده ای نزدیک راه‌های عملی بیشتری در بخش سلامت ارائه می شود.

برای مثال، درک تاثیر ورزش در ساعت های مختلف بر بدن می‌تواند به ما در تنظیم برنامه‌های ورزشی بیماران مبتلا به چاقی، دیابت نوع 2 و سایر بیماری‌ها کمک کند.

هنوز چیزهای زیادی در مورد نحوه عملکرد ساعت شبانه روزی وجود دارد که، ما نمی دانیم. اما در این میان، روش‌های آزمایش شده ای نیز وجود دارد که افراد می‌توانند از طریق آن‌ها ساعت‌های داخلی بدن خود را تنظیم کنند. این موارد عبارتند از قرار گرفتن منظم در معرض نور خورشید به منظور تحریک سیستم غدد درون ریز برای تولید ویتامین D، فعالیت روزانه تا شب ها بتوانید راحت تر به خواب بروید، از مصرف کافئین در شب اجتناب کنید و قبل از خواب کمتر در معرض نورهای مصنوعی قرار بگیرید.